Miałam opowiedzieć Wam o mojej wycieczce do Twierdzy Modlin. Rozsiądźcie się zatem wygodnie, okryjcie się kocem i koniecznie
miejcie przy sobie kubek z ciepłą herbatą. Z pewnością przyda się coś ciepłego
do picia.
Był piątek. Po ciężkim tygodniu w pracy, czułam się naprawdę
wyczerpana. Otaczający mnie szum przejeżdżających samochodów, gwar rozmów przytłaczały,
ale słowo się rzekło. Obiecałam zabrać syna na tę wycieczkę, a danego dziecku
słowa nie można złamać. Organizatorzy tej nocnej eskapady ostrzegali, że jest
to przedsięwzięcie dla ludzi, którzy nie boją się stawienia czoła historii. Nie
bałam się, to było dla mnie nieuniknione, odkąd po raz pierwszy ją ujrzałam-
piękną, potężną budowlę, której poranione mury przemawiały do mnie, opowiadały
o minionych czasach.
Cóż, dla mnie te słowa znaczyły nieco więcej. Twierdzę w
Modlinie znam odkąd byłam małą dziewczynką. Wtedy jeszcze jej mury tętniły
życiem, w oknach widać było głośnych i młodych chłopców, którzy odbywali tu
służbę wojskową. Później, po wielu latach, kiedy chcąc pokazać moim dzieciakom
tę potęgę, której początki sięgają roku 1806, zabrałam ich na spacer szutrową
drogą otaczającą Twierdzę z jednej strony, zaglądałam w okna, w poszukiwaniu
tych samych, śmiejących się twarzy. Jej okna niestety straszyły już tylko
powybijanymi szybami, gdzieniegdzie pozabijano je łaskawie grubymi pilśniowymi
płytami. To żyjące niegdyś miejsce, umierało… Choć nie raz wydawało mi się, że
w cieniu zrujnowanej łazienki przemknął jakiś zabłąkany cień, Twierdza Modlin
była wymarła. Mnie jednak wciąż coś ciągnęło do tego budynku. Gotowa byłam
zaryzykować i zejść wąskimi schodami, przedrzeć się przez ciasne, pachnące
wilgocią korytarze, pośród strachu, smrodu ludzkich odchodów, byle tylko dostać
się do środka. Tak, chciałam wejść do środka. I w miniony piątek, udało mi się….
Dzięki temu, że są wśród nas ludzie, dla których podziw dla
takich miejsc, fascynacja potęgą i powiew historii są czymś bardzo ważnym, my, zwiedzający
mogliśmy podziwiać otwarte tylko tego wieczora miejsca, które dawno temu
stanowiły schronienie dla walczących, ale i chorych. Napoleon, Car Mikołaj, Generał
Thommee, te postacie zaznaczyły się w historii tego miejsca na trwałe. Ich
decyzje, odcisnęły się piętnem na niejednym ludzkim istnieniu, ale i zaznaczyły
mury Twierdzy Modlin wojennym zębem zniszczeń. Nasz Przewodnik opowiadał z
ogromnym skupieniem o historii, pokazywał ślady i kierując na mapę snop światła
swojej latarki, oprowadzał ścieżkami, którymi podążali niegdyś żołnierze. W
końcu weszliśmy do koszar… Obydwoje, ja z moim synem, byliśmy niesamowicie
podekscytowani, podczas gdy mój mąż w skupieniu słuchał, nie zwracając zupełnie
uwagi na to, co działo się wokół. Mój syn, ze swoją dziecięcą ciekawością aż
podrygiwał w miejscu. Zatrzymaliśmy się na schodach, słuchając entuzjazmu
przemawiającego przez Przewodnika, kiedy mój mały explorer szepnął:
- Chodź, chodź pójdziemy do końca korytarza…
Poczułam się wtedy znowu jak ta dziewczynka, która
spacerując wzdłuż murów z lękiem spoglądała na ogromnego, zbudowanego z
czerwonej cegły potwora. Gdzieś w mojej wyobraźni znowu rozbrzmiał śmiech
żołnierzy. Cofnęła się kilka kroków do tyłu, by spojrzeć w ciemne podwoje
korytarza wiodącego środkiem koszar…. Tam światło nie docierało. Nie
wiedziałam, co zastanę na jego końcu. Spojrzałam na mojego syna, na wsłuchanego
w opowiadane historie męża i ruszyliśmy. Postanowiliśmy sami zdobyć to miejsce…
Pokoje najbliżej schodów, gdzie zatrzymała się wycieczka,
były wysprzątane. Ściany pomalowano tu na biało a wewnątrz czułam powiew wieczornego
wiatru i zapach rzeki płynącej u podnóży skarpy, na której wzniesiono tę ogromną
budowlę. Jednak nie zawsze tak bywało. Dawno temu, to miejsce było mroczne,
pachniało prochem i wilgocią, która kradła oddech zamkniętych wewnątrz żołnierzy.
Mój tata, powiedział kiedyś, że Twierdza Modlin nie cieszyła się dobrą sławą.
Przydział do odbycia w jej murach służby wojskowej, traktowano jako zły los.
Twierdza Modlin w centrum leży. Jest mogiłą dla żołnierzy…
Pamiętałam jego słowa, on tę służbę zakończył, wielu przed
nim się to nie udało. Mam na myśli nie tylko tych, którym nie starczyło
psychicznej siły, ale i walczących o to, byśmy mogli swobodnie przemierzać
ulice naszego miasta.
Światło za nami zaczęło blednąć a zapał mojego syna rósł
proporcjonalnie do pogrążającej nas łapczywie ciemności. Zaglądaliśmy do
kolejnych pokoi, oddalając się od grupy. W końcu otoczyły nas całkowite
ciemności, biała farba pokrywająca ściany również zniknęła, a w jej miejscu
pojawiły się złuszczone płaty opadające na podłogę. Kolejne pokoje już nie były
tak wysprzątane, stare płytki gumoleum sterczały, jak powyginane kikuty i
straszyły swoim widokiem. Do tego dotyk zimnego wiatru, który hulał po
pomieszczeniach, napawał mnie lękiem. Wdzierał się w nasze uszy i snuł opowieść
walczących. Moich uszu dobiegł dziwny dźwięk, przypominał nieznośnie narastający szum. Czy tak szumiała spadająca bomba?
Zadarłam głowę wysoko, chcąc upewnić się, że dwumetrowej grubości mury zapewnią
mnie i mojemu synowi bezpieczeństwo. Wydało mi się, że czuję woń przepoconych
mundurów i zapach prochu. Coś dotknęło mojej dłoni, a zimno wspięło się szybko
po moim ramieniu. Gdzieś zza okna dobiegł nas odgłos wrzeszczącego puszczyka.
Jak czuli się ci, dla których Twierdza Modlin była przez wiele lat domem? Czy
tak ją traktowali, kiedy otoczeni przez najeźdźcę bronili jej? Czy mieli
świadomość, że stanie się ona dla nich mogiłą? Czy bali się?
W którymś z kolejnych pokoi ujrzeliśmy poustawiane metalowe
prycze. Moja wyobraźnia natychmiast podsunęła widok szarych koców i nocne
skrzypienie sprężyn uginających się pod ciężarem spoczywających na nich ciał.
Nie starczyło mi odwagi, by brnąć dalej, choć mój mały
bohater, dysząc ciężko z podekscytowania gotów był iść. Przypominał mi wtedy tę
małą dziewczynkę, która czekała prawie trzydzieści lat na ten moment, by
znaleźć się w środku tego przepełnionego wspomnieniami miejsca! Wydało mi się
jednak, że nasza ciekawość, chęć znalezienia choć najmniejszego dowodu na
potwierdzenie tego, co zapisano na kartach historii, stanowią pogwałcenie panującej
wokół ciszy. Ten moloch dawno spał zasłużonym snem, wyczerpany okrucieństwem wspomnień
z okresu obu wojen.
- Wracamy.
Szepnęłam, choć całą sobą pragnęłam zostać i wsłuchiwać się
w tę ciszę. Pozwolić jej napełnić mnie swoim cierpieniem. Tak długo na to
czekałam. Chwyciłam małego za rękę i zawróciliśmy. I nie jestem pewna, czy
tylko wydawało mi się, ale znowu mignął mi cień sylwetki żołnierza. Był tu
jednak, przez te wszystkie lata… Prężne młode ciało zniknęło za kolejnymi
drzwiami ponaglając, byśmy podążali za nim… Spojrzałam na syna. Jego oczy
lśniły nieznanym dotąd blaskiem. Czyżby widział to co ja? Pociągnęłam go
mocniej i wróciliśmy do światła latarek zwiedzających, głosu Przewodnika i
uśmiechniętej twarzy mojego męża.
- Gdzie wy byliście?- Zapytał nas.
Odwzajemniłam jedynie uśmiech. Bo my zdobywaliśmy Twierdzę
Modlin. Stawialiśmy czoło drzemiącej w jej murach historii…
